Analizując etymologię pojęcia „odpowiedzialność”, bez trudu można zauważyć, iż pojęcie to nawiązuje do udzielenia jakiejś „odpowiedzi”. „Odpowiedzialność” to „odpowiadanie” za swoje albo za czyjeś wybory, czyny, działania.

Rozeznawanie powołania to z kolei pewien proces, podczas którego człowiek odkrywa swoją niepowtarzalną drogę, która wiedzie go do zrealizowania w pełni swojego człowieczeństwa. W perspektywie wiary rozeznawanie powołania prowadzi człowieka do podjęcia takiej drogi, która prowadzi go do świętości, czyli do stanu zjednoczenia z Bogiem.

Odpowiedzialność w kontekście rozeznawania powołania będzie więc wyrażała się w „odpowiadaniu” na propozycję Boga, który wpisuje każdego człowieka w swój plan miłości i oczekuje od niego wolnej odpowiedzi, wyrażenia świadomej zgody na propozycję, którą stopniowo odsłania mu na kolejnych etapach życia.

W pierwszej części artykułu przedstawione zostaną biblijne sceny powołania, w których możemy odnaleźć istotne elementy procesu, w którym zaangażowane są różne osoby: Bóg, który powołuje; osoba powołana; osoby, które na różne sposoby uczestniczą w tym wydarzeniu (pośrednicy, przez których przemawia Bóg; osoby towarzyszące osobie powołanej w zrozumieniu woli Boga; świadkowie i obserwatorzy).

Druga część artykułu podejmie temat odpowiedzialności za rozeznawanie powołania od strony osoby powołanej. W pierwszym bowiem rzędzie odpowiedzialność za rozeznanie swojej drogi życia spoczywa na osobie, której dotyczy ta sprawa.

Odpowiedzialność za proces rozeznawania powołania dotyczy również środowiska, w którym powołanie dojrzewa, wzrasta, zostaje odkryte (lub nie) i przyjęte (lub odrzucone). W trzeciej części artykułu zostaną przedstawione miejsca i osoby, które na różne sposoby i w różnym zakresie ponoszą odpowiedzialność za proces rozeznawania powołania młodego człowieka.

Podstawowym źródłem podjętej analizy będą materiały, które pojawiły się w ramach prac przygotowawczych do XV Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów oraz dokument końcowy tegoż synodu . Papież Franciszek zwołując biskupów do Rzymu w październiku 2018 r. określił szczegółowo problematykę prac i ukierunkował refleksję ojców synodalnych na temat młodzieży, wiary i rozeznawania powołania.

Artykuł podejmuje temat odpowiedzialności każdego chrześcijanina za rozeznanie swojego życiowego powołania. W świetle dokumentów przygotowawczych do synodu oraz dokumentu końcowego synodu zostaną podane kryteria odpowiedzialnego rozeznania powołania.

1. Biblijne obrazy rozeznawania powołania

W wielu miejscach w Pisma świętego odnajdujemy sceny powołania poszczególnych osób przez Boga, ich reakcję, proces odczytywania woli Boga, sposób udzielania odpowiedzi. Opisy powołania zajmują wyjątkowe miejsca w Biblii, ponieważ spełniają ważną rolę w objawieniu samego Boga, Jego planu miłości względem człowieka oraz pragnienia Stwórcy, aby człowiek został zbawiony.

W świetle Starego Testamentu każde powołanie wiąże się z posłannictwem. „Powołanie jest apelem, jaki Bóg kieruje do człowieka, którego sobie wybrał i którego przeznacza do jakiś specjalnych zadań w ramach Jego planów zbawienia i w związku z przeznaczeniem Jego ludu. Tak więc u źródeł powołania znajduje się wybranie Boże, jego celem zaś jest wypełnienie określonej woli Bożej. Lecz powołanie dorzuca coś zarówno do wybrania, jak i do posłannictwa. Tym elementem nowym jest apel osobisty skierowany do najgłębszych warstw świadomości danej osoby i zmieniający zasadniczo całe jej istnienie, nie tylko gdy chodzi o warunki zewnętrzne, lecz także o samo jej wnętrze; jest to zmiana, w skutek której powołany staje się innym człowiekiem” .

Modelowym obrazem powołania i odpowiedzi człowieka na wezwanie ze strony Boga jest historia Abrahama (Rdz 12,1-9). Treść tego powołania była bardzo szczegółowa i zakładała opuszczenie przez Abrahama rodzinnej ziemi i udanie się do kraju, który wskaże Bóg (por. Rdz 12,1). Odpowiedź Abrahama wyraża się w wierze i posłuszeństwie Bogu. Istotnymi elementami historii powołania Abrahama są: 1) wezwanie Boga, który wchodzi w życie konkretnego człowieka z wezwaniem do podjęcia określonego zadania; 2) odpowiedź człowieka, która wyraża się w posłusznym przyjęciu tego wezwania; 3) wiara i zaufanie jako elementy konieczne aby człowiek potrafił udzielić pozytywnej odpowiedzi Bogu .

Spośród wielu ważnych biblijnych opisów powołania należy wymienić: powołanie Mojżesza (Wj 3-4), Izajasza (Iz 6), Jeremiasza (Jr 1,4-19), Ezechiela (Ez 2-3), Amosa (Am 7,14-15). Są to przykłady powołania, w których wezwani słyszą i doświadczają wezwania bezpośrednio od Boga. Czasami to wezwanie przychodzi do adresatów nie wprost od Boga, lecz za pośrednictwem innego człowieka. Tak jest w przypadku Saula (1 Sm 9,15-10,26) oraz Dawida (1 Sm 16,1-13), których informuje prorok Samuel.

W starotestamentalnych opisach powołania wyróżnić można wspólne motywy, którymi są: 1) przytłaczająca wizja Bożej władzy; 2) poczucie niegodności wobec powołania; 3) przezwyciężenie przez Boga oporów i wyposażenie człowieka do wykonania zadania; 4) niekiedy znak potwierdzenia dany przez Boga, który przygotuje człowieka do wypełnienia powołania .

Spośród scen powołania przedstawionych w Starym Testamencie warto również zauważyć te, które przedstawiają złożoność procesu rozeznawania wezwania Bożego. Historia młodego Samuela, do którego przemawia Bóg, a ten nie umie jeszcze rozeznać Jego głosu, ukazuje wartość towarzyszenia młodemu człowiekowi przez bardziej doświadczoną w sprawach duchowych osobę, która staje się nieocenioną pomocą na drodze rozeznawania powołania (1 Sm 3). Historia proroka Jonasza pokazuje natomiast walkę duchową, którą toczy osoba powołana, nie godząca się na plan Boga względem swojej osoby oraz która nie rozumie swojej misji i zamiarów Boga względem mieszkańców Niniwy (Jon 1-4).

Opisy powołania w Nowym Testamencie stanowią ważny element przesłania skierowany do całej wspólnoty Kościoła oraz do ludzi żyjących w różnych epokach, miejscach i kulturach. Opowiadania o powołaniu stanowią odrębny podgatunek literacki w Ewangeliach . Także tutaj pojawia się schemat, który widoczny jest w starotestamentalnych opisach powołania: 1) wezwanie Jezusa, aby pójść za Nim i stać się Jego uczniem; 2) odpowiedź powołanego zmieniająca całkowicie jego życie, przejawiająca się natychmiastowej decyzji dołączenia do grona uczniów i pójściu za Jezusem; 3) wiara i zaufanie Jezusowi (choć motywy dołączenia do grona uczniów wymagają oczyszczenia, które dokonuje się na kolejnych etapach podążania za Mistrzem z Nazaretu).

W Dziejach Apostolskich przedstawiony jest spektakularny opis powołania Szawła, gdy ten odbywał swoją podróż do Damaszku (Dz 9,1-19; 22,3-21; 26, 9-18). Wezwanie Jezusa do pójścia za Nim nie zawsze znajduje pozytywną odpowiedź po stronie powołanego (por. Mt 19,16-22). Przeszkodą dla młodzieńca, któremu Jezus zaproponował wspólną drogę, okazało się przywiązanie do majątku i posiadłości. Warto zauważuć, iż wokół tej ewangelicznej sceny zbudował swój list do młodych całego świata Jan Paweł II . List ten był osobistą inicjatywą papieża z okazji ogłoszonego w 1985 r. przez Organizację Narodów Zjednoczonych Międzynarodowego Roku Młodzieży. Jan Paweł II wyjaśniał motywy wyboru tego fragmentu jako przewodniego dla całego listu: „Są jeszcze inne miejsca w Ewangeliach, gdzie Jezus z Nazaretu spotyka się z młodymi — szczególnie sugestywne dwa wskrzeszenia: córki Jaira oraz młodzieńca z Naim, jednakże śmiało możemy przyjąć, że przypomniana powyżej rozmowa jest spotkaniem najkompletniejszym i najbogatszym w treść. Można też powiedzieć, że posiada ona charakter najbardziej uniwersalny i ponadczasowy. To poniekąd stale i wciąż, poprzez stulecia i pokolenia, Chrystus tak rozmawia z młodym człowiekiem, chłopcem czy dziewczyną. Rozmawia na różnych miejscach ziemskiego globu, wśród różnych narodów, ras i kultur. Każdy z Was jest w tej rozmowie Jego potencjalnym rozmówcą. Równocześnie wszystkie elementy opisu i wszystkie słowa wypowiedziane w tej rozmowie z jednej i drugiej strony, posiadają znaczenie jak najbardziej istotne, posiadają swój ciężar gatunkowy. Można powiedzieć, że słowa te zawierają w sobie szczególnie głęboką prawdę o człowieku w ogólności, a nade wszystko prawdę o ludzkiej młodości. Są ważne dla młodych. I dlatego — pozwólcie, że moje rozważania w tym Liście zwiążę w głównym zarysie z tym właśnie wydarzeniem i z tym tekstem ewangelicznym. Może w taki sposób łatwiej Wam będzie prowadzić własną rozmowę z Chrystusem — rozmowę, która dla młodego człowieka posiada znaczenie kluczowe i zasadnicze” .

Papież Franciszek w ostatnim czasie zaproponował młodzieży całego świata medytację nad innymi fragmentami biblijnymi, które stanowią punkt wyjścia do zastanowienia się nad tematem powołania i jego rozeznawania. „Bohaterką” rozeznającą swoje powołanie jest Maryja, młoda dziewczyna z Nazaretu, do której Bóg kieruje swoje wezwanie. W Orędziach na kolejne Światowe Dni Młodzieży w latach 2017-2019 Ojciec Święty zaproponował swoisty tryptyk Maryjny, na który składają się hasła corocznych przesłań papieskich do młodzieży. W roku 2017: „Wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny” (Łk 1,49); w roku 2018: „Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga” (Łk 1, 30); w roku 2019: „Oto Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa!» (Łk 1,38).

Zestawiając różne obrazy biblijne, funkcjonujące w potocznej świadomości jako modelowe dla tematu powołania, jak i te przywołane przez papieży w oficjalnych dokumentach skierowanych do młodych, warto zauważyć inną perspektywę spojrzenia zaproponowaną przez ojców synodlanych w dokumencie końcowym synodu na temat młodzieży, wiary i rozeznawania powołania, który odbył się w październiku 2018 r. w Rzymie . Dokument końcowy synodu zbudowany jest wokół opowiadania o uczniach idących do Emaus (Łk 24,13-35). Składa się z trzech części, których tytuły korespondują z poszczególnymi etapami wędrówki uczniów z Jerozolimy do Emaus. Pierwsza część zatytułowana jest: „Szedł z nimi” (Łk 24,15); druga – „Otworzyły się im oczy” (Łk 24,31); trzecia – „W tej samej godzinie wrócili do Jerozolimy” (Łk 24,33). Ojcowie synodalni wyjaśniają, iż w scenie uczniów z Emaus rozpoznali tekst, który jawi się jako swoisty paradygmat do zrozumienia misji Kościoła względem młodego pokolenia . Jezus idzie z dwoma uczniami, którzy nie zrozumieli sensu wydarzeń, w których uczestniczyli i którzy z tego powodu opuszczają Jerozolimę oraz wspólnotę pozostałych uczniów. Jezus dołącza się do nich, towarzyszy im, podejmuje rozmowę, zadaje pytania i cierpliwie wysłuchuje, co mają do powiedzenia, jest żywo zainteresowany ich wersją zdarzeń. Czyni to w celu, aby pomóc im rozeznać to, czego doświadczają. Następnie, z czułością i przekonaniem, głosi im słowo Boże, prowadząc ich do tego, aby w świetle usłyszanego słowa zinterpretowali wydarzenia, których byli uczestnikami i świadkami. Przyjmuje zaproszenie, aby zatrzymać się z nimi na wieczerzy, wchodzi w ich ciemności. Słuchając nieznajomego towarzysza drogi, serce uczniów się rozgrzewa, ich rozum się rozjaśnia i w czasie łamania chleba otwierają się ich oczy. To spotkanie pozwala im samym podjąć decyzję o powrocie do Jerozolimy, o podjęciu drogi w przeciwną stronę, aby wrócić do wspólnoty, dzieląc z nią doświadczenie spotkania ze Zmartwychwstałym.

W swojej strukturze redakcyjnej poszczególne części dokumentu końcowego synodu odwołują się do poszczególnych etapów historii opowiedzianej przez ewangelistę Łukasza. Pierwsza część, zatytułowana „Szedł z nimi” (Łk 24,15), jest próbą odczytania przez ojców synodalnych kontekstu, w jakim są zanurzeni i w jakim żyją młodzi ludzie. Druga część, zatytułowana „Otworzyły się im oczy” (Łk 24,31), ma charakter interpretacyjny i podaje pewien fundamentalny klucz do lektury tematów podjętych na synodzie. W trzeciej części, zatytułowanej „W tej samej godzinie wrócili do Jerozolimy” (Łk 24,33), zebrane zostały wnioski, które są konkretnymi wyborami i postulatami, aby wejść na drogę nawrócenia duchowego, duszpasterskiego oraz misyjnego.

Należy również zaznaczyć, iż w dokumencie końcowym pojawiają się odniesienia do innych scen biblijnych mówiących o rozeznawaniu powołania i udzielaniu na nie odpowiedzi. Są nimi: historia Samuela (1 Sm 3,1-21) , Maryi i Józefa , Marii Magdaleny (J 20,1-18) . Wydarzenia, które miały miejsce w życiu tych osób, pozwalają naświetlić pewne istotne elementy procesu rozeznawania powołania i podejmowania decyzji życiowych w świetle wiary.

2. Odpowiedzialność osoby za rozeznanie własnego powołania

Dokument przygotowawczy Synodu Biskupów mówi o rozeznawaniu w następujący sposób: „Podejmowanie decyzji i ukierunkowywanie swoich działań w sytuacjach niepewności oraz w obliczu sprzecznych impulsów wewnętrznych jest obszarem dokonywania rozeznania. Jest to klasyczne pojęcie tradycji Kościoła, które ma zastosowanie do różnych sytuacji. Istnieje bowiem rozeznanie znaków czasu, które zmierza do rozpoznania obecności i działania Ducha Świętego w historii; rozeznanie moralne, które odróżnia to, co jest dobre od tego, co jest złe; rozeznanie duchowe, które zmierza do rozpoznania pokusy, aby ją odrzucić i iść drogą pełni życia. Splatanie się tych różnych znaczeń jest oczywiste i nigdy nie można całkowicie tych powiązań od siebie oddzielić” . Rozeznawanie powołania, jako szczególny rodzaj rozeznawania, jest zdefiniowane jako proces „w którym dana osoba dojrzewa do podjęcia w dialogu z Bogiem i słuchając głosu Ducha Świętego, podstawowych decyzji, począwszy od tej dotyczącej stanu życia” . Rozeznawanie powołania jest więc procesem, drogą, którą należy przejść, aby w dialogu z Bogiem być w stanie podjąć fundamentalną decyzję dotyczącą wyboru stanu życia. Papież Franciszek zauważa, iż „rozeznanie staje się nieodzowne, w kontekście poszukiwania własnego powołania. Bowiem najczęściej nie jest ono natychmiast jasne czy zupełnie oczywiste, ale rozumiemy je stopniowo” W jaki sposób dokonać odpowiedzialnego wyboru drogi powołania? Czym taki wybór się charakteryzuje? Na co należy zwrócić uwagę?

Odpowiedzialność za rozeznanie powołania ma swój wymiar naturalny oraz nadprzyrodzony, wynikający z wiary. Pierwszy wymiar odpowiedzialności przejawia się w dojrzałej postawie, kiedy to człowiek zdaje sobie sprawę, że młodość jest okresem życia, który musi się zakończyć aby dać miejsce dorosłości. Przejście z jednego etapu w drugi nie jest związane ściśle z wiekiem, ale zakłada drogę dojrzewania. Niestety, wielu młodych ludzi żyje w środowisku, które nie ułatwia tego procesu przejścia. W wielu częściach świata dominuje kultura tymczasowości, która faworyzuje przedłużanie w nieskończoność wieku młodzieńczego i uchylanie się od podjęcia poważnych decyzji rzutujących na dalszą przyszłość. W takim klimacie w młodych ludziach rodzą się lęki przed definitywnymi i ostatecznymi decyzjami, pojawia się swoisty paraliż decyzjonalny. Dojrzale przeżywana młodość jest czasem, gdzie człowiek uczy się dokonywać wyborów, w tym wyraża sie specyfika i największe zadanie tego okresu życia. Młodość nie może więc pozostać zawieszona w czasie. Oprócz wyborów dotyczących życia zawodowego, społecznego, politycznego, pojawiają się także wybory bardziej radykalne, które wpływają na całą egzystencję i przyszłość młodego człowieka. Właśnie w odniesieniu do tych ostatnich można mówić w sensie ścisłym o „wyborach życiowych”, czyli o takich decyzjach, które orientują definitywnie kierunek życia.

Odpowiedzialność za rozeznawanie swojego powołania przejawia się również w postawie, która charakteryzuje się tym, iż młody człowiek patrzy na swoje życie w perspektywie misji, pragnąc je uczynić darem dla innych . Wymiar misyjny został w dokumencie porównany do busoli, która pozwala zorientować życie w odpowiednim kierunku, nie pokazując jednak z wyprzedzeniem całego przebiegu drogi, jak ma to miejsce przy użyciu nawigacji. Odpowiedzialność wyraża się również w wolności, która zakłada element ryzyka. Wolność jest warunkiem koniecznym dla dokonania każdego autentycznego wyboru życiowego. Prawdziwa wolność jest możliwa jedynie w odniesieniu do prawdy i miłości. Rodzi się ona z doświadczenia bycia przyjętym, zaakceptowanym i wzrasta, gdy człowiek czyni w swoim życiu miejsce dla drugiego.

Dla chrześcijanina rozeznanie powołania nie dokonuje się tylko w wymiarze naturalnym, ale zakłada wejście na drogę wiary. Wymiar nadprzyrodzony sprawia, że rozeznawanie powołania staje się procesem, w którym działa sam Bóg. Podstawowym warunkiem rozeznawania powołaniowego w Duchu Świętym jest posiadanie autentycznego doświadczenia wiary w Chrystusa, który umarł i zmartwychwstał, mając świadomość że wiara ta bardziej przypomina lampę, której blask umożliwia w nocy stawianie kroków, nie jest natomiast silnym światłem, które rozprasza wszystkie ciemności.

Przywołując historię powołania Samuela (1 Sm 3,1-21) ojcowie synodalni wskazują na istotne cechy rozeznania, którymi są: słuchanie i rozpoznanie inicjatywy Boga; doświadczenie osobiste; stopniowe zrozumienie; cierpliwe towarzyszenie, które szanuje dokonującą się tajemnicę; przeznaczenie wspólnotowe. Powołanie nie jest narzucającym się przeznaczeniem, któremu bezwolnie trzeba ulec, lecz jest propozycją miłości, misyjnym zaproszeniem, które bazuje na zufaniu. Rozeznanie powołania wymaga odbycia długiej drogi. Potrzeba czasu, aby zrozumieć i właściwie zinterpretować słowo Pana. Misja, do której Pan wzywa, ujawnia się stopniowo. Młodzi potrzebują pomocy w zebraniu w pewną całość różnych doświadczeń, aby móc je odczytać w świetle wiary.

Zawsze będzie istniało napięcie między planem miłości Boga, a wolnością człowieka, który niekoniecznie musi zgodzić się na propozycję Boga. To spotkanie i przeplatanie się wyboru Boga i wolności człowieka musi być widziane we właściwej perspektywie, z dala od wszelkich determinizmów. Powołania nie można traktować jak gotowego scenariusza, który należy dokładnie wyrecytować, ani jako improwizacji bez żadnego tropu.

Wspólnota Kościoła od samego początku żyła przeświadczeniem, iż bycie w jednym gronie uczniów Jezusa zakłada równocześnie różnorodność dróg podążania za Nim. Każda z nich wyraża, na swój sposób, misję świadczenia o życiu Chrystusa, w którym każdy człowiek znajduje zbawienie . Realizując swoje powołanie na różnych drogach, chrześcijanie tworzą jedno, harmonijne ciało, którym jest Kościół. Ojcowie synodalni wzywają więc do odkrycia na nowo piękna powołania do małżeństwa, do życia konsekrowanego, do posługi święceń. Została również zauważona sytuacja osób żyjących samotnie, tzw. „singli”. Trzeba mieć świadomość, że termin ten może odnosić się do wielu bardzo złożonych sytuacji życiowych. Kościół uznaje, iż stan ten, jeśli jest przyjęty w logice wiary i daru, może stać się jednym z wielu sposobów, w jakich człowiek realizując łaskę chrztu, dąży ku świętości, do której wszyscy są powołani.

Tradycja chrześcijańska podejmując temat rozeznawania powołania traktuje go znacznie głębiej, niż tylko jako proces, który prowadzi do podjęcia ważnych decyzji. Duchowość chrześcijańska widziała w nim zawsze pewną drogę duchową, która prowadzi człowieka i wspólnotę do odkrycia i przyjęcia woli Bożej w konkretnej sytuacji i w konkretnych okolicznościach życia . Patrząc na rozeznawanie powołania w perspektywie nadprzyrodzonej, należy więc uwzglęnić adekwatne i sprawdzone pomoce, które Kościół oferuje osobom na tym etapie życia. Niewątpliwie wielkim wsparciem jest towarzyszenie duchowe, które ma pomóc osobie zintegrować w sobie różne wymiary życia, tak, aby wiernie podążać za Chrystusem. W procesie towarzyszenia należy zwrócić uwagę na trzy wyróżniające się kwestie: słuchanie życia, spotkanie z Jezusem i tajemniczy dialog między wolnością Boga a wolnością człowieka . Ważnym, wręcz niezbędnym narzędziem łaski na drodze wiary i rozeznawania powołania, jest sakrament pokuty i pojednania. Należy uwzględnić różnicę, jaka zachodzi między towarzyszeniem duchowym a sakramentem spowiedzi, wynikającą z innych celów i formy tych posług . Ojcowie synodalni wiele miejsca poświęcili roli sumienia w rozeznawaniu. Sumienia nie można traktować jako subiektywnej opinii, doraźnego odczucia lub samoświadomości. Jest ono uprzywilejowanym miejscem spotkania z Bogiem i doświadczenia Jego szczególnej bliskości. Obowiązkiem każdego człowieka jest formacja sumienia, która dla chrześcijanina oznacza uczenie się i formowanie życia na kształt Chrystusa, przyjmując kryteria Jego wyborów, intencje Jego działania, żywiąc podobne jak On uczucia. Formacja sumienia odbywa się w różnych kontekstach: na modlitwie, kontemplacji i słuchaniu słowa Bożego, podczas przystępowania do sakramentów i zgłębiania nauczania Kościoła, podczas rekolekcji, dni skupienia, pielgrzymek. Nieocenioną pomocą jest rachunek sumienia, praktykowania dobra, doświadczenie braterskiego życia wspólnotowego, służba na rzecz ubogich.

O dojrzałym przeżywaniu czasu rozeznawania powołania świadczyć będą: zakorzenienie we wspólnocie wiary, stabilność w relacjach przyjaźni z rówieśnikami, zaangażowanie w naukę lub pracę, kontakt z osobami ubogimi i cierpiącymi . Wspólnota, w której młody człowiek spotyka się ze świadectwem wiary innych osób oraz z życzliwym przyjęciem, sprzyja klimatowi zaufania i wolności w odkrywaniu własnego powołania.

Ojcowie synodalni zwracają uwagę, iż aby usłyszeć głos Ducha Świętego potrzebne są precyzyjne dyspozycje wewnętrzne, takie jak: wrażliwość serca, umiejęstność milczenia i słuchania, podejmowanie ascezy. Ważne jest, aby człowiek rozeznający powołanie akceptował siebie, zauważał swoje słabości i grzechy oraz miał chęć uporządkowania swojego życia. Dojrzałe i odpowiedzialne rozeznawania charakteryzuje się umiejętnością zwracania uwagi na poruszenia serca, ich rozpoznawania i nazywania. Osoba podążająca taką drogą musi przygotować się na pojawiające się pokusy i przeszkody oraz na stoczenie poważnej walki duchowej.

Rozeznawanie powołania jest procesem, który zmierza do finalizacji, musi się kiedyś zakończyć, nie może trwać w nieskończoność. Powzięta decyzja musi przejść również proces wdrażania i weryfikacji w życiu codziennym. Dokonuje się to w cierpliwym słuchaniu poruszeń Ducha Świętego oraz w konfrontacji z rzeczywistością. Uprzywilejowanym obszarem weryfikującym najwznioślejsze nawet zamiary, plany i wybory jest życie braterskie, wspólnotowe oraz służba ubogim. To na takim poligonie duchowym osoba w pełni objawia samą siebie, kim jest w rzeczywistości .

3. Odpowiedzialność środowiska w którym żyje osoba rozeznająca powołanie

Instrumentum laboris synodu wskazuje na różnorodność miejsc, w jakich żyją na co dzień młodzi ludzie: rodzina (szczególna rola matki i ojca), szkoła, uniwersytet, środowisko pracy, świat szeroko rozumianej kultury i sportu, przestrzeń wirtualna . Każde z tych środowisk ponosi jakąś cząstkę odpowiedzialności za stworzenie właściwych warunków, w których młodzi ludzie dokonują rozeznawania swojego powołania. Warunki zewnętrzne mogą sprzyjać albo utrudniać dojrzałemu i odpowiedzialnemu zmierzeniu się z tajemnicą własnego powołania. Instrumentum laboris dokonuje szerokiej analizy odpowiedzialności za przekaz wiary i towarzyszenie na drodze rozeznawania powołania tych środowisk, w jakich zanurzeni są na co dzień młodzi ludzie. Część trzecia tegoż dokumentu mówi w tym kontekście o „drogach nawrócenia duszpasterskiego i misyjnego” . Środowiska, w których żyje i dojrzewa młodzież to sieć relacji interpersonalnych oraz ich wzajemne oddziaływanie i przenikanie się w konkretnych życiowych sytuacjach. Jakie są wspólne cechy odpowiedzialnego towarzyszenia młodemu człowiekowi w okresie, w którym rozeznaje on swoje powołanie, dojrzewa do dokonania poważnych wyborów życiowych? Czym powinni się charakteryzować ludzie, którzy pojawiają się na drodze młodego człowieka, stają się choć przez chwilę towarzyszami jego życiowej wędrówki?

Dokument przygotowawczy zwrócił uwagę, iż „wszyscy młodzi, nikogo nie wykluczając, mają prawo, by im towarzyszono w ich drodze” . Forma tego towarzyszenia może przybrać różne formy. Wyróżnić należy towarzyszenie duchowe, psychologiczne, w sakramencie pokuty i pojednania, rodzinne, formacyjne, społeczne, towarzyszenie w rozpoznawaniu znaków czasu, towarzyszenie w życiu codziennym oraz towarzyszenie dawane przez wspólnotę kościelną . Towarzyszenie na drodze rozeznawania powołania można więc rozumieć szeroko jako wspólne przemierzanie z młodym człowiekiem konkretnych etapów życia, które charakteryzują się tym, iż wymagają od niego podjęcia ważnych wyborów życiowych. Wiele okoliczności życiowych sprawia, że drogi różnych osób schodzą się razem. W takim znaczeniu towarzyszenie powołaniowe ma szeroki zasięg. Istnieją jednak sytuacje, w których pewne osoby stają się szczególnie zaufanymi towarzyszami drogi młodego człowieka, których on obdarza swoim zaufaniem i liczy się z ich opinią, zdaniem, radą. Relacja taka stwarza inny rodzaj towarzyszenia, wymagający większej odpowiedzialności i szczególnych dyspozycji, zarówno naturalnych, jak i nadprzyrodzonych, związanych z działaniem szczególnej łaski oraz charyzmatów. Dalsza część analiz będzie odnosić się głównie do drugiej formy towarzyszenia.

Podstawową metodą i zadaniem w towarzyszeniu młodym rozeznającym swoje powołanie jest słuchanie. Wymaga ono pokory, cierpliwości, chęci zrozumienia, poszukiwania takiego wypracowywania odpowiedzi, które nie będzie prostą kopią gotowych schematów, ale zmierzy się z niepowtarzalnością każdego człowieka i jego doświadczeń. Słuchanie w optyce wiary wymaga także uległości wobec Ducha Świętego.

Jakimi cechami powinna charakteryzować się osoba podejmująca się towarzyszyć młodym w procesie rozeznawania powołania? Mamy tutaj do czynienia ze szczególną posługą, w której tworzą się tak głębokie więzi, iż w niektórych przypadkach osoba towarzysząca staje się, według tradycyjnej terminologii duchowości, matką lub ojcem duchowym człowieka rozeznającego swoje powołanie. Osoba towarzysząca, świadoma swojej roli i odpowiedzialności za młodego człowieka, powinna dbać o swoją solidną formację duchową oraz ludzką, która pozwoli we właściwy sposób pomagać oraz chroni przed błędami oraz nadużyciami (podejmowanie decyzji za osobę, której się towarzyszy; omijanie trudnych i niewygodnych tematów; angażowanie się w niewłaściwy, destrukcyjny sposób w relację; tworzenie relacji uzależnienia od siebie oraz innych poważnych nadużyć). Osoba towarzysząca musi być człowiekiem wzbudzającym zaufanie, żyjącym wiarą i autentycznym świadkiem Chrystusa, który akceptując młodego człowieka, unika moralizowania, jak i fałszywej wyrozumiałości i w odpowiednim czasie potrafi zwrócić się ze słowem upomnienia braterskiego . Młodzież uczestnicząca w Spotkaniu Przedsynodalnym Młodych, które odbyło się w dniach 19-24 marca 2018 r. w Rzymie, opisała w sposób następujący profil osoby towarzyszącej: „Od przewodnika w wierze oczekuje się, że będzie wiernym chrześcijaninem zaangażowanym w Kościele i w świecie, stale będzie dążył do świętości, będzie powiernikiem, który nie wydaje osądów, będzie aktywnie słuchał potrzeb młodych ludzi i na nie odpowiadał, będzie osobą głęboko kochającą i świadomą siebie, a także będzie znał swoje ograniczenia oraz radości i cierpienia związane z duchową wędrówką. Szczególnie istotną cechą przewodnika jest umiejętność uznania swojego człowieczeństwa – tego, że popełnia się błędy, i że nie jest się człowiekiem bez skazy, ale grzesznikiem, któremu przebaczono (...). Przewodnicy nie powinni kierować młodymi jak biernymi naśladowcami, ale powinni iść razem z nimi, pozwalając im być aktywnymi uczestnikami wędrówki. Powinni uszanować wolność związaną z procesem rozeznawania i zapewnić młodym narzędzia niezbędne na tej drodze. Przewodnik powinien wierzyć całym sercem w to, że młody człowiek jest zdolny do uczestnictwa w życiu Kościoła. Powinien pielęgnować ziarna wiary w młodych, nie oczekując natychmiastowych owoców działania Ducha Świętego. Rola przewodnika nie jest i nie może być zarezerwowana tylko dla księży i osób konsekrowanych. Ludzie świeccy także powinni być do niej uprawnieni. Od wszystkich przewodników oczekuje się, że będą dobrze ukształtowani, oraz że stale będą angażować się w osobistą formację”.

Towarzyszenie nie może ograniczać się tylko do sfery duchowej i do praktyk życia chrześcijańskiego. Powinno dotyczyć także bogatej sfery życia społecznego, wprowadzając młodego człowieka do stopniowego podejmowania odpowiedzialności w sferze zawodowej, społecznej, politycznej. Synod zaleca w tym względzie docenienie nauki społecznej Kościoła.

Spośród wskazań Synodu, wartych szczególnego zasygnalizowania, pojawia się postulat towarzyszenia osobistego seminarzystom, młodym księżom oraz osobom konsekrowanym, jak również młodym przygotowującym się do małżenstwa i młodym małżonkom, inspirując się metodą katechumenatu. Także po etapie formacji początkowej potrzebna jest stała formacja i towarzyszenie księżom oraz osobom konsekrowanym, szczególnie młodym, którzy często w pracy duszpasterskiej znajdują się skonfrontowani z nieproporcjonalnymi zadaniami i wyzwaniami . Synod zwraca również uwagę na to, iż młodzi doceniają dyspozycyjność oraz umiejętność pracy zespołowej osób im towarzyszącym . Ważną wskazówką dla wszystkich, którzy pracują duszpastersko z młodzieżą jest wezwanie, aby duszpasterstwo młodzieżowe miało rys powołaniowy. Duszpasterstwo młodego pokolenia jest „młodzieżowe”, ponieważ jest skierowane do osób w wieku młodzieńczym. Jest z kolei „powołaniowe”, ponieważ ten okres życia jest uprzywilejowanym pod względem podejmowania życiowych decyzji i odpowiadania na Boże powołanie .

Zakończenie

Każdy człowiek jest wezwany do świętości, czyli do takiej relacji, która jednoczy go z Bogiem, która odpowiada na najgłębsze pragnienia wpisane przez Stwórcę w naturę człowieka. Fundamentalne powołanie do świętości realizuje się na różnych drogach w konkretnych okolicznościach życia. Zadaniem każdego człowieka jest odkrycie swojej specyficznej drogi prowadzącej go do zjednoczenia z Bogiem. Proces ten nazywamy rozeznawaniem powołania i przypada on zwykle na czas młodości. Odpowiedzialność za dokonanie ważnych wyborów życiowych, które orientują późniejszą historię życia spada w pierwszej mierze na osobę, której dotyczy ta sprawa. To młody człowiek, wraz z rozwojem swojej osobowości i duchowości ponosi coraz większą odpowiedzialność za swoją przyszłość, której nie należy widzieć tylko w wymiarze doczesnym, ale znacznie szerzej – obejmującej także wieczność. Współodpowiedzialnymi za złożony proces rozeznawania drogi powołania są różne środowiska, w których żyją młodzi ludzie, a więc osoby, które zaznaczają swoją obecność w historii młodego człowieka. Szczególną rolę w procesie rozeznawania powołania ma wspólnota Kościoła i jego duszpasterze. Dlatego Synod Biskupów, który odbył się w październiku 2018 r. postuluje, aby wszelkie działania duszpasterstwa młodzieżowego były zorientowane powołaniowo.

Streszczenie

Tamat rozeznawania powołania był przedmiotem refleksji zwołanego na październik 2018 r. XV Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów. Artykuł podejmuje temat odpowiedzialności każdego chrześcijanina za rozeznanie swojego życiowego powołania. W świetle dokumentów przygotowawczych do synodu oraz dokumentu końcowego synodu zostały podane kryteria odpowiedzialnego rozeznania powołania.

Słowa kluczowe: rozeznawanie powołania, odpowiedzialność, Synod Biskupów, młodzież, powołanie, papież Franciszek

Summary - Responsibility in the context of vocational discernment

The issue of vocational discernment was reflected upon during the 15th Ordinary General Assembly of the Synod of Bishops convened in October 2018. The article deals with the topics of responsibility for each Christian discerning his/her own life vocation. In the light of the preparatory documents for the synod and the final document of the synod, the criteria for responsible vocational discernment will be presented.

Keywords: vocational discernment, responsibility, Synod of Bishops, the youth, vocation, Pope Francis

Translated by Małgorzata Juszkiewicz

ks. dr Marcin Szczodry

Bibliografia:

Franciszek, Encyklika Lumen fidei o wierze (29.06.2013), w: http://w2.vatican.va/content/ francesco/pl/encyclicals/documents/papa-francesco_20130629_enciclica-lumen-fidei.html (dostęp: 20.11.2018).
Franciszek, Orędzie na XXXII Światowy Dzień Młodzieży 2017 r. «Wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny» (Łk 1,49), „L’Osservatore Romano” (wydanie polskie) 3-4 (2017), s. 4-8.
Franciszek, Orędzie na XXXIII Światowy Dzień Młodzieży 2018 r. «Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga» (Łk 1, 30), „L’Osservatore Romano” (wydanie polskie) 3-4 (2018), s. 4-7.
Franciszek, Orędzie na XXXIV Światowy Dzień Młodzieży 2019 r. «Oto Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa!» (Łk 1,38), w: https://www.vaticannews.va/it/ papa/news/2018-11/papa-videomessaggio-gmg-panama-forza-giovani-poteri-forti.html#play (dostęp: 23.11.2018).
Jan Paweł II, List do młodych całego świata Parati semper z okazji Międzynarodowego Roku Młodzieży, Rzym 1985.
Leon-Dufour X. (red.), Słownik teologii biblijnej, Pallottinum, Poznań 19944.
Ryken L., Wilhoit J. C., Longman III T. (red.), Słownik symboliki biblijnej, Vocatio, Warszawa 2003.
Sinodo dei Vescowi – XV Assemblea Generale Ordinaria, Documento finale del Sinodo dei Vescovi sui Giovani, la Fede ed il Discernimento Vocazionale (27.10.2018), w: http://www.synod2018.va/content/synod2018/ it/fede-discernimento-vocazione/documento-finale-e-votazioni-del-documento-finale-del-sinodo-dei.html (dostęp: 29.10.2018).
Sinodo dei Vescowi – XV Assemblea Generale Ordinaria, I giovani, la fede e il discernimento vocazionale. Documento preparatorio (13.01.2017), w: http://www.vatican.va/roman_curia /synod/documents/rc_synod_doc_20170113_documento-preparatorio-xv_it.html (dostęp: 21.06.2018).
Sinodo dei Vescowi – XV Assemblea Generale Ordinaria, I giovani, la fede e il discernimento vocazionale. Instrumentum laboris, w: http://www.synod2018.va/content/synod2018/it/fede-discernimento-vocazione/instrumentum-laboris--i-giovani--la-fede-e-il-discernimento-voca. html (dostęp: 11.10.2018).
Synod Biskupów – XV Zgromadzenie Ogólne, Młodzi ludzie, wiara i rozeznanie powołania. Spotkanie przedsynodalne. Dokument finalny (Rzym 19-24.03. 2018), w: http://episkopat.pl /mlodzi-ludzie-wiara-i-rozeznanie-powolania-dokument-spotkania-przedsynodalnego-mlodych/ (dostęp: 19.04.2018).

Komentarze